Εργαζόμενοι γονείς και παιδιά

-Γιατρέ φοβάμαι πολύ…

-Έχεις εντοπίσει τι ακριβώς φοβάσαι;

– Ναι μήνες τώρα.

– Μπορείς να το περιγράψεις ;

-Φοβάμαι γιατρέ πως οι γονείς μου στην προσπάθεια τους να μου χαρίσουν μια άνετη ζωή από υλικά αγαθά, λείπουν συνέχεια. Τίποτε δεν αναπληρώνει το κενό τους… Είναι συνεχώς κουρασμένοι, δεν έχουν χρόνο για παιχνίδι και μου παίρνουν τα πάντα αρκεί να είμαι ήσυχος.

Συνήθως, λοιπόν, η μητέρα ήταν αυτή που υποδεχόταν τα παιδιά από το σχολείο, αναλάμβανε τις σχολικές τους υποχρεώσεις και στον ελεύθερο χρόνο έπαιζε μαζί τους. Η μητέρα ήταν αφιερωμένη στην ανατροφή των παιδιών και στην φροντίδα του συζύγου. Το παραδοσιακό αυτό σύστημα λειτουργίας-και σίγουρα όχι αλάνθαστο- δεν έχει εκλείψει, αλλά οπωσδήποτε το συναντούμε λιγότερο, ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα. Από τότε που οι γυναίκες βγήκαν δυναμικότερα στην αγορά εργασίας-δικαιωματικά, αλλά και για βιοποριστικούς λόγους- τα πράγματα έχουν αλλάξει.

Είναι σύνηθες φαινόμενο να συναντούμε οικογένειες, στις οποίες οι γονείς δουλεύουν αμφότεροι πολλές ώρες, με αποτέλεσμα να μειώνεται δραματικά ο λεγόμενος ποιοτικός χρόνος με τα παιδιά. Όλοι λίγο πολύ έχουμε ακούσει/διαβάσει για τον περίφημο ποιοτικό χρόνο. Εκατοντάδες άρθρα σε ιστοσελίδες ψυχολογικού ενδιαφέροντος ασχολούνται με αυτόν, δίνοντας συμβουλές και προτάσεις στους γονείς. Το παρόν πόνημα της γραφούσας θα προσπαθήσει να διαφοροποιηθεί λίγο από αυτά. Δεν θα παραθέσω  άλλη μια λίστα από καθημερινές προτάσεις για απασχόληση, γιατί είμαι σίγουρη ότι ο καθένας από εσάς ξέρει καλύτερα το παιδί του (και αν δεν το ξέρει καιρός είναι να το μάθει) και να σκεφτεί μαζί με το παιδί ευχάριστες δραστηριότητες. Στόχος, λοιπόν του παρόντος άρθρου είναι πρώτον, να καθησυχάσει τις μύχιες σκέψεις του κάθε γονιού που πασχίζοντας να βγάλει τα προς το ζην χάνει αναγκαστικά χρόνο από την ζωή του παιδιού του και παράλληλα να ταρακουνήσει όσους ανήκουν στην κατηγορία των εργαζόμενων  που έχουν επιλογή να περάσουν χρόνο με το παιδί τους, αλλά συνειδητά- ή σχεδόν συνειδητά- δεν το κάνουν. Είτε ανήκετε στην μια κατηγορία, είτε στην άλλη δεν είναι ποτέ αργά για συμφιλίωση με τον εαυτό και με τα παιδιά.

Συνεπώς, μια περίπτωση οικογένειας που συναντούμε συχνά είναι αυτή στην οποία και οι δύο γονείς εργάζονται τουλάχιστον οκτώ ώρες την ημέρα και στην καλύτερη περίπτωση τα ωράρια συμπίπτουν. Στην δύσκολη συγκυρία που τα ωράρια είναι κυλιόμενα είναι πιθανό ούτε το ζευγάρι να περνά χρόνο μαζί. Σε αυτό το σενάριο, δεν είναι καθόλου παράξενο να προκύψουν προστριβές για την ανάθεση των οικογενειακών υποχρεώσεων, αλλά και τύψεις για τις ελάχιστες ή και ανύπαρκτες ανέμελες ώρες με τα παιδιά. Η θετική πλευρά είναι ότι υπάρχει πιθανότητα να διατηρείται με αυτόν τον τρόπο ένα σταθερό, ικανοποιητικό εισόδημα που θα συντηρεί αξιοπρεπώς τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Επίσης, ανάλογα με την φύση της δουλειάς, αλλά και με τις αξίες τις εκάστοτε οικογένειας, η πατρική φιγούρα δεν περιορίζεται στον παραδοσιακό για τα ελληνικά δεδομένα ρόλο της, αλλά αναλαμβάνει και την φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού, γεγονός ιδιαιτέρως θετικό και τιμητικό για τον άντρα. Παρόλα αυτά, ο χρόνος παιχνιδιού με τα παιδιά είναι λιγοστός. Δεν πειράζει. Αν το δίλημμα είναι φαγητό στο σπίτι και μηδέν χρέη ή άπλετος ελεύθερος χρόνος και παιχνίδι, τότε ουσιαστικά δεν υπάρχει δίλημμα. Έστω και ένα τέταρτο καθημερινά αν εξασφαλίζετε για το παιδί σας είναι κέρδος. Θα αντιληφθούν μεγαλώνοντας τα οφέλη των επιλογών σας. Προσοχή όμως, είναι εύκολο να πέσει κανείς στην παγίδα του «κοίτα παιδί μου τι θυσίες έχω κάνει εγώ για σένα», απαιτώντας αιώνια ευγνωμοσύνη και φορτώνοντας στα παιδιά ένα μεγάλο βάρος που δεν οφείλουν και δεν πρέπει να επωμιστούν.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και οι γονείς που, ενώ μπορούν να αφιερώσουν χρόνο στα παιδιά τους, επανηλλειμένως δεν το κάνουν. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο πρότυπο με το οποίο οι ίδιοι μεγάλωσαν (εξίσου απόμακροι γονείς) το οποίο αναπαράγουν. Μια άλλη πιθανότητα είναι το φτωχό και με πολλές στερήσεις περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε ο γονιός, ο οποίος έπειτα θα φροντίσει να καλύψει πρωτίστως και απλόχερα τις υλικές ανάγκες του παιδιού του. Προκύπτει λοιπόν μια παρεξήγηση σε αυτήν περίπτωση, ότι η γονική αγάπη και στοργή μπορεί να εκφραστεί επαρκώς μέσα από τις υλικές παροχές. Αυτό σαν κίνηση έχει οπωσδήποτε καλές προθέσεις, ωστόσο δεν αντικαθιστά την φυσική και ουσιαστική αλληλεπίδραση του γονιού με το παιδί του. Από κει και πέρα, μπορεί κανείς να απαριθμήσει αρκετούς ακόμη λόγους που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένη η προσωπικότητα του εκάστοτε ατόμου. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η συμβουλευτική (αν όχι ψυχοθεραπευτική) υποστήριξη αποδεικνύεται ζωτικής σημασίας, για να βοηθήσει τους γονείς να αναγνωρίσουν και να αναπροσαρμόσουν τον τρόπο που σκέφτονται και αλληλοεπιδρούν με το παιδί τους. Να προσαρμόσουν τις δικές τους ανάγκες στις ανάγκες του παιδιού που εξαρτάται από αυτούς.

Στο τέλος της ημέρας, το να πρέπει να ανταπεξέλθουμε σε πολλαπλούς ρόλους είναι από μόνο του ένα στοίχημα με τον εαυτό μας καθώς αυξάνει τον αριθμό των επιλογών που πρέπει να ληφθούν. Προσπαθώντας να διατηρήσουμε μια ευελιξία κατά την διάρκεια της ημέρας θα χρειαστεί να αποφασίσουμε πού θα διαθέσουμε τον χρόνο και τα χρήματα μας. Το να έχουμε το προνόμιο να μπορούμε να κάνουμε τέτοιου είδους επιλογές , αυξάνει αυτόματα και τις προσδοκίες μας και συνεπώς, όσο αυξάνονται οι προσδοκίες, τόσο αυξάνονται και οι πιθανότητες να νιώσουμε απογοήτευση για τις επιλογές μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Να έχουμε πιο ρεαλιστικές προσδοκίες. Αν δεν είναι ρεαλιστικό να περνάμε κάθε μέρα δημιουργικό χρόνο με το παιδί μας, τότε δεν θα θέσουμε αυτό σαν στόχο, αλλά θα προσπαθήσουμε να βρούμε χρόνο μέσα στο σαββατοκύριακο. Και αυτό θα πρέπει να παραμείνει σταθερό, εκτός απροόπτου. Έτσι, και οι δύο πλευρές θα είναι ικανοποιημένες , γιατί θα ξέρει ο καθένας τι να περιμένει και αυτό που περιμένει θα γίνεται πραγματικότητα.

Να αποφύγουμε τις συγκρίσεις με άλλες οικογένειες. Κάθε οικογένεια και κάθε άνθρωπος λειτουργεί διαφορετικά. Μια τέτοια σύγκριση δεν έχει νόημα, γιατί πάντα θα υπάρχει κάποιος/α που φαίνεται να τα πηγαίνει καλύτερα από εμάς (με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι δύσκολο να πείσει κανείς για την υποτιθέμενη τέλεια καθημερινότητα, ας μην πέσουμε σε αυτήν την παγίδα). Το να ακολουθούμε πιστά τους ρεαλιστικούς μας στόχους, που σε συνεργασία με τον/την σύντροφο έχουμε θέσει, είναι αρκετό.

Να αποδεχθούμε ότι επιλέγοντας κάτι , θα χάσουμε αναγκαστικά κάτι άλλο. Ό,τι κι αν επιλέξουμε να κάνουμε, αυτόματα σημαίνει ότι εγκαταλείπουμε κάτι άλλο, που ίσως είναι εξίσου σημαντικό. Αυτή είναι όμως η πραγματικότητα. Το να μεγαλώνει κανείς παιδιά και να εργάζεται παράλληλα σημαίνει ότι ανά πάσα στιγμή θα πρέπει να επιλέξει έναν από όλους τους ρόλους (να παίξω με τα παιδιά; Να μαγειρέψω για αύριο; Να διορθώσω την παρουσίαση που έχω για το γραφείο; Ή να ασχοληθώ λίγο με τον εαυτό μου;). Όταν λοιπόν συνειδητοποιημένα κάνουμε τις επιλογές μας, θα καταφέρουμε να είμαστε αφιερωμένοι εκατό τοις εκατό σε αυτό που επιλέξαμε και έτσι θα γίνουμε πιο αποτελεσματικοί και με περισσότερη αυτοπεποίθηση.

Δεν τίθεται λοιπόν ερώτημα για το αν πρέπει να παίζουν και να διασκεδάζουν οι γονείς μαζί με  τα παιδιά τους, όσο περισσότερο γίνεται. Η απάντηση σε αυτό είναι ξεκάθαρα ναι. Το ερώτημα είναι πώς θα το κάνουν πράξη αυτό. Το να επιτύχουμε ως γονείς την παραπάνω ισορροπία με τα οφέλη και τους περιορισμούς που αυτή ενέχει είναι το ζητούμενο, κάτι βέβαια που απαιτεί ίσως λίγο χρόνο μέχρι να κατακτηθεί. Το αποτέλεσμα όμως θα δικαιώσει τόσο τους γονείς , όσο και τα παιδιά.

Καπιώτου Αναστασία, Λογοθεραπεύτρια

Επιστημονικά Υπεύθυνη κέντρων «Ενσυναίσθηση»

Μαντζαρίδου Πηνελόπη, Κλινική Ψυχολόγος -Msc