Το να ταξιδεύεις με μικρό παιδί μπορεί να γίνει σωστή πρόκληση, ειδικά όταν μιλάμε για ταξίδια μεγάλων αποστάσεων, οδικώς, με αεροπλάνο ή με τρένο. Και αυτό γιατί είναι δύσκολο για τα μικρά παιδιά να καθίσουν σ’ ένα μέρος για πολλή ώρα. Οι παρακάτω ιδέες ίσως κάνουν, λοιπόν, την ζωή σας πιο εύκολη σε ένα τέτοιο ταξίδι!
Σε γενικές γραμμές, το μυστικό είναι να κρατήσετε το παιδί απασχολημένο κατά την διάρκεια του ταξιδιού και φυσικά με γεμάτο το στομάχι!
Όταν τα παιδιά βαριούνται, τότε γίνονται ανήσυχα και ζωηρά, ενώ η πείνα φέρνει γκρίνια. Ο συνδυασμός αυτών των δύο μπορεί να οδηγήσει σε ένα ταξίδι καταστροφή, όχι μόνο για τα ίδια τα παιδιά , αλλά και για όσους τα συνοδεύουν. Με την κατάλληλη προετοιμασία βέβαια, όλα αυτά είναι δυνατόν να αποφευχθούν.
- ΤΣΑΝΤΕΣ-ΣΑΚΙΔΙΑ ΕΙΔΙΚΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΜΕΝΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙΑν λοιπόν έχετε παραπάνω από ένα παιδί, έχετε μαζί σας μια μικρή τσάντα ώμου ή πλάτης ξεχωριστά για το κάθε παιδί (έτσι δεν θα μπερδευτούν τα πράγματα του καθενός και θα τα βρίσκετε και πιο εύκολα), η οποία θα περιέχει τα αγαπημένα του παιχνίδια η αντικείμενα που δεν αποχωρίζεται εύκολα, αλλά και αρκετά σνακ της αρεσκείας τους και μπόλικο νερό για τον δρόμο!
- ΒΙΒΛΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝΑγοράστε λίγες μέρες πριν την αναχώρηση σας (είτε μόνοι για έκπληξη , είτε μαζί με τα παιδιά) βιβλία δραστηριοτήτων για την ηλικία τους, ή μπλοκ ζωγραφικής και καινούργιες ξυλομπογιές (για να αποφύγετε τους λεκέδες). Μια εξίσου καλή ιδέα είναι οι πλαστελίνες και οι πίνακες ζωγραφικής με μαγνήτες, αλλά και τα κλασσικά αγαπημένα τους βιβλία.
- ΠΡΟΤΙΜΗΣΤΕ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΧΑΝΟΝΤΑΙ Ή ΣΠΑΝΕ ΕΥΚΟΛΑΓια να αποφύγετε τυχόν διαμαρτυρίες για τα παιχνίδια ή τα κομμάτια που χάθηκαν κάτω από την θέση, προτιμήστε παιχνίδια-δραστηριότητες ειδικά σχεδιασμένες για ταξίδια (π.χ. τετράδια ή πίνακες ζωγραφικής με ενσωματωμένα στυλό, παιχνίδια που είναι δεμένα με κορδόνι, βιβλία με χοντρές σελίδες που δεν σκίζονται εύκολα). Εξασφαλίστε με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποικιλία αντικειμένων με τα οποία θα ασχολείται το παιδί, τα οποία θα χειρίζεται εύκολα, έτσι ώστε να μην χρειάζεται βοήθεια και να παραμένει απασχολημένο για ώρα.
- ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ ΜΙΑΣ ΧΡΗΣΕΩΣΕπενδύοντας λίγα χρήματα σε κάτι τέτοιο, δίνετε την ευκαιρία στο παιδί να ασχοληθεί με κάτι πρωτότυπο και ασφαλές (σε αντίθεση με ένα κινητό τηλέφωνο ή μια ψηφιακή κάμερα που κοστίζουν πολύ και είναι εύθραυστα αντικείμενα). Προτείνετε στα παιδιά να φωτογραφίσουν αντικείμενα ή μέρη που δεν έχουν ξαναδεί και θα ήθελαν να γνωρίσουν καλύτερα. Είναι μια εκπαιδευτική δραστηριότητα που θα δημιουργήσει εποικοδομητικές συζητήσεις, ενώ τα κρατά απασχολημένα.
- ΠΡΟΤΙΜΗΣΤΕ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕΤΕ ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΑΣ ΠΡΩΙΉ έστω ώρες που το παιδί είναι ξεκούραστο και χορτασμένο. Είναι σημαντικό να αποφύγετε ώρες που το παιδί νυστάζει ή μπορεί να θελήσει να φάει.
ΚΑΛΕΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ!
Πηγή: http://www.thejennyevolution.com/
Μετάφραση, Επεξεργασία
Καπιώτου Αναστασία, Λογοθεραπεύτρια- Επιστημονικά Υπεύθυνη Κέντρων Ενσυναίσθηση
Μαντζαρίδου Πηνελόπη, Κλινική Ψυχολόγος- Msc
Το επόμενο παιδί έρχεται!
Τι θα ήταν καλό να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν το μεγαλύτερο παιδί τους να καλωσορίσει το νέο μέλος;
Η φάση της προετοιμασίας και της υποδοχής του μωρού μπορεί να είναι μια δύσκολη περίοδος τόσο για τους γονείς, όσο και για το μεγάλο αδερφάκι, κάτι που φυσικά δεν είναι παράξενο και διόλου ασυνήθιστο. Αντίθετα, συναντάται συχνά σε πολλές οικογένειες.
Τι πρέπει να κάνετε λοιπόν;
Ξεκινήστε ανακοινώνοντας οι ίδιοι τα ευχάριστα στο μεγάλο σας παιδί, αφού περάσει το πρώτο κρίσιμο τρίμηνο και βεβαιωθείτε ότι όλα βαίνουν καλώς.
Είναι σημαντικό να μάθει το παιδί τα νέα από εσάς και όχι από κάποιον άλλον συγγενή.
Αν το παιδί σας είναι 2,5 ετών και άνω , θα έχει αρκετές απορίες για το τι πρόκειται να συμβεί , αφού θα παρατηρεί και τις αλλαγές στην κοιλιά της μαμάς! Μην διστάσετε να του απαντήσετε σε οποιαδήποτε ερώτηση. Μάλιστα, είναι χρήσιμο να του/της δώσετε την ευκαιρία να συμμετέχει σε πρακτικές προετοιμασίες, όπως το στήσιμο του δωματίου, η επιλογή των ρούχων και του εξοπλισμού για το νεογέννητο και η διακόσμηση του χώρου!
Επίσης, είναι προτιμότερο να μιλάτε στο πρωτότοκο παιδί σας για το μωρό σαν να είναι ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος με συναισθήματα και ανάγκες, ενώ είναι καλό να ενημερώσετε το παιδί για το πως είναι συνήθως τα μωρά και τι κάνουν. Για παράδειγμα, θα πείτε ο, τι ένα βρέφος τις περισσότερες ώρες κοιμάται και τρώει, αλλά μπορεί να κλαίει και συχνά. Είναι βοηθητικό ακόμη, να γνωρίζει το μεγάλο παιδί ότι πολλές φορές η μαμά θα είναι κουρασμένη και θα ασχολείται πολλές ώρες με το μικρό μωρό. Εννοείται πως, αν το μεγαλύτερο παιδί σας το θέλει, μπορεί να γίνει ο βοηθός της μαμάς ή και του μπαμπά , φέρνοντας π.χ. την πάνα για το άλλαγμα του μωρού ή το σαμπουάν του.
Αν το πρώτο σας παιδί είναι μικρότερο των 3 ετών (1-2 ετών) , το πιο πιθανό είναι ότι δεν θα καταλάβει πολλά μέχρι να δει το μωρό με τα ίδια του τα μάτια. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα το ενημερώσετε για τις αλλαγές που πρόκειται να συμβούν. Ωστόσο, είναι καλύτερο να αφήσετε παράλληλα την καθημερινότητα να κυλήσει ομαλά, αποφεύγοντας ριζικές αλλαγές κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και κυρίως το πρώτο εξάμηνο μετά την γέννηση. Με άλλα λόγια, μην πιέσετε το παιδί για αναπτυξιακά ορόσημα, όπως έλεγχος σφιγκτήρων, αποχωρισμός πιπίλας και μπιμπερό. Είναι προτιμότερο να καθυστερήσουν λίγο όλα αυτά, από το να γίνουν βεβιασμένα σε μια περίοδο που ούτως ή άλλως είναι συναισθηματικά φορτισμένη.
Αν το παιδί σας έχει κατακτήσει τα παραπάνω αναπτυξιακά ορόσημα και παλινδρομήσει (πχ, αρχίσει να μιλά μωρουδίστικα, ζητά πιπίλα ή μπιμπερό, παρουσιαστούν περιστατικά νυχτερινής ενούρησης κλπ) μην βιαστείτε να ανησυχήσετε. Είναι σύνηθες και φυσιολογικό, καθώς η περίοδος αυτή συνιστά συχνά μια αγχογόνα κατάσταση για ένα νήπιο. Ασφαλώς και δεν θα αφήσετε να επιστρέψει στις συνήθειες που ήδη έχει ξεπεράσει- όπως η πιπίλα- ,αλλά δεν θα αντιδράσετε με θυμό και ένταση, καθώς είναι κάτι που περιμένουμε να συμβεί. Οπλιστείτε με υπομονή και αγάπη, αγκαλιάστε απλόχερα το παιδί σας και καθησυχάστε το. Ακόμα και αν δεν αντιδρά με θέρμη και ενθουσιασμό στην ιδέα του μικρότερου αδερφού, μην πτοηθείτε και αποφύγετε να το κάνετε να αισθανθεί άσχημα. Η ζήλια και οι συχνές μεταβολές στην διάθεση του είναι απόλυτα φυσιολογικές αντιδράσεις.
Ένας ακόμη τρόπος προετοιμασίας για το νέο μέλος της οικογένειας είναι η χρήση μιας κούκλας-μωρού. Η φροντίδα της κούκλας με την μορφή του παιχνιδιού είναι ένας ευχάριστος τρόπος να πάρει ένα παιδάκι 1-3 ετών μια ιδέα για το τι σημαίνει ο ερχομός ενός αληθινού μωρού στην οικογένεια.
Μια ακόμη χρήσιμη ιδέα είναι να επισκεφτείτε , αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα, σαν οικογένεια ένα φιλικό ζευγάρι με μικρό μωρό.
Επιπρόσθετα, αν πρόκειται το μεγάλο αδερφάκι να αλλάξει δωμάτιο ή κρεβάτι λόγω του ερχομού του νέου μέλους, αυτό θα ήταν καλό να γίνει μήνες πριν την γέννηση, ώστε να έχει το παιδί χρόνο να προσαρμοστεί, αλλά και να μην αισθανθεί εκτοπισμένο ή απομονωμένο.
Για να αποφύγετε το μεγάλο σας παιδί να αισθανθεί απομονωμένο ή ξεχασμένο, μην ξεχνάτε να περνάτε χρόνο μαζί του, όσο είναι αυτό εφικτό, να το ρωτάτε για την δική του καθημερινότητα και συναισθήματα (ειδικά αν πηγαίνει στο σχολείο), αλλά και να βάλετε και τους συγγενείς στο κόλπο. Έτσι, αν κάποιος έρχεται να δει το νεογέννητο μωρό, θυμίστε του/της να μην παραλείψει να ρωτήσει και το μεγαλύτερο παιδί τι κάνει και πως περνά την ημέρα του. Οι μικρές και συχνές επιβραβεύσεις όταν το μεγάλο αδερφάκι φέρεται με υπομονή και ενεργητικότητα είναι πάντα βοηθητικές!
Συμπερασματικά, η προσαρμογή στις νέες συνθήκες και ο συντονισμός στους νέους ρυθμούς είναι τις περισσότερες φορές δύσκολη υπόθεση για όλα τα μελή της οικογένειας, αλλά ιδιαίτερα για το πρωτότοκο παιδί. Αυτό είναι κάτι που δεν μας ξαφνιάζει. Ασφαλώς, κάθε περίπτωση είναι δυνητικά διαφορετική, όπως είναι και η προσωπικότητα του κάθε παιδιού. Σε γενικές γραμμές όμως, περιμένουμε αργά ή γρήγορα κάποιες αρνητικές αντιδράσεις και συναισθηματική φόρτιση από την πλευρά του παιδιού. Πάντα ο γονιός, οφείλει να ακούει ό,τι έχει να πει το παιδί και να αγκαλιάσει όλα του τα συναισθήματα, όσο άσχημα και αν φαίνονται. Αν μάλιστα, το πρώτο παιδί είναι ιδιαίτερα δεμένο με την μητέρα, τα παραπάνω μπορεί να γίνουν ακόμη εντονότερα. Κάθε πρακτική βοήθεια από το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον είναι πάντα ευπρόσδεκτη και χρήσιμη σε αυτές τις περιπτώσεις , ούτως ώστε να βρείτε και σεις λίγο χρόνο για ξεκούραση. Και μην ξεχνάτε ότι η ψυχραιμία είναι ο σύμμαχος σας!
Καπιώτου Αναστασία, Λογοθεραπεύτρια- Επιστημονικά Υπεύθυνη Κέντρων Ενσυναίσθηση
Μαντζαρίδου Πηνελόπη, Κλινική Ψυχολόγος- Msc
Τα συναισθήματα είναι πολλές φορές τρομακτικά και ακατανόητα για τα παιδιά όλων των ηλικιών.
Η αναμπουμπούλα που φέρνει η έναρξη της εφηβείας προκαλεί και αυτή με την σειρά της μια αναστάτωση στον συναισθηματικό κόσμο του παιδιού.
Βοηθώντας τα παιδιά να αναγνωρίσουν, να κατανοήσουν και να ελέγξουν τα συναισθήματα τους είναι σαν να τους κάνουμε ένα δώρο ζωής.
- ΔΩΣΤΕ ΟΝΟΜΑΤΑ ΣΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑΕίναι τρομερό το πόσο συχνά εμείς οι μεγάλοι ξεχνάμε ότι για τα μικρά παιδιά τα συναισθήματα είναι ένα άγνωστο τρομακτικό πράγμα, χωρίς όνομα.Ξεχνάμε ότι πολλές φορές δεν καταλαβαίνουν τι ακριβώς τους συμβαίνει κατά την διάρκεια μιας φορτισμένης συναισθηματικά στιγμής.Για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας είναι πολύ βοηθητικό να λέμε την λέξη του συναισθήματος όταν αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα «Τώρα είσαι θυμωμένη». Έτσι κατανοούν και μαθαίνουν τι είναι ο θυμός.Όσον αφορά στα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας και τους εφήβους, είναι χρήσιμο να εξηγούμε και να συζητάμε για τις αλλαγές τις οποίες περνούν μεγαλώνοντας, τονίζοντας κάθε φορά ότι τα έντονα συναισθήματα που μπορεί να νιώθουν είναι φυσιολογικά.
- ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΤΕ ΛΑΘΟΣΚάποιες φορές, πάνω στην προσπάθεια τους να διορθώσουν μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά, οι γονείς προσπαθούν να αλλάξουν το τι νιώθει το παιδί. Στην πραγματικότητα βέβαια κανένας δεν μπορεί να ελέγξει τον τρόπο που νιώθει για κάτι, παρά μόνο το πως θα συμπεριφερθεί – ενεργήσει σε μια ορισμένη κατάσταση.
Προσπαθείτε να επικυρώνετε τα συναισθήματα του παιδιού- «Καταλαβαίνω ότι νιώθεις θυμωμένος και δεν πειράζει που νιώθεις έτσι», ταυτόχρονα όμως διορθώνετε και την συμπεριφορά « Έχεις το δικαίωμα να νιώθεις θυμωμένος, αλλά όχι να πετάς πράγματα από δω κι από κει». Παράλληλα μπορείτε να δώσετε μια εναλλακτική « Όταν νιώθεις έτσι μπορείς να φωνάξεις κρατώντας το μαξιλάρι σου ή να κλωτσήσεις το μαξιλάρι σου», είναι σημαντικό να προτείνετε έναν τρόπο εκτόνωσης, έτσι ώστε να καταλάβουν τα παιδιά όχι μόνο τι απαγορεύεται, αλλά και τι επιτρέπεται.
- ΜΙΛΗΣΤΕ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑ ΣΑΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑΔώστε ονόματα στα δικά σας συναισθήματα και κάντε το ανοιχτά. Μπορείτε να πείτε ευθέως ότι νιώθετε νευριασμένη ή ενθουσιασμένη ή οτιδήποτε άλλο που σας κάνει να συμπεριφέρεστε με τέτοιο τρόπο που θα το πρόσεχε ένα παιδί. Ακόμη καλύτερα θα ήταν αν εσείς οι ίδιοι εφαρμόζατε εναλλακτικούς τρόπους εκτόνωσης των συναισθημάτων για να τους δει και το παιδί. Αν το προσέξουν, συζητήστε το. Ρωτήστε τα παιδιά τι προτείνουν τα ίδια για το τι θα μπορούσε/ θα έπρεπε να είχε κάνει ο μπαμπάς ή η μαμά στην εκάστοτε περίπτωση.
- ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝΌταν λοιπόν αρχίσει το παιδί να συνδέει τις λέξεις με τα συναισθήματα και στην περίπτωση των μεγαλύτερων σε ηλικία παιδιών, να κατανοεί τον λόγο που προκάλεσε την εκδήλωση κάθε συναισθήματος, τότε είναι καλό να επισημάνουμε ότι μια δική μας απόφαση μπορεί να προκαλέσει ένα συγκεκριμένο συναίσθημα σε κάποιον άλλον. Τα παιδιά θα το καταλάβουν αυτό και το πιο πιθανό είναι να προσπαθήσουν να αποφύγουν μια απόφαση που μπορεί να πληγώσει κάποιον άλλον.
Παραδείγματος χάριν, θα μπορούσατε να πείτε στο παιδί σας ότι καταλαβαίνετε πως είναι νευριασμένο, αλλά με τον τρόπο που συμπεριφέρεται κάνει τον αδερφό του να στεναχωριέται. Σε αυτή την περίπτωση το πιο πιθανό είναι το παιδί σας να καταλάβει τι σημαίνει «στεναχωριέται» και να σταματήσει να ενοχλεί το αδερφάκι του. Αυτό θα φανεί βοηθητικό και στην μετέπειτα ζωή του παιδιού. Η ενσυναίσθηση και η ικανότητα να αποδέχεται και να κατανοεί κανείς τα συναισθήματα του άλλου είναι εργαλεία απαραίτητα για το χτίσιμο επιτυχημένων διαπροσωπικών σχέσεων.
Καπιώτου Αναστασία, Λογοθεραπεύτρια- Επιστημονικά Υπεύθυνη κέντρων «Ενσυναίσθηση»
Μαντζαρίδου Πηνελόπη, Κλινική Ψυχολόγος- Msc
ΠΩΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΘΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ
Γράφει η Μαντζαρίδου Πηνελόπη, Κλινική Ψυχολόγος- Msc
Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, τους διδάσκουμε διάφορα πράγματα. Πώς να προστατεύονται από ένα χτύπημα, τι να κάνουν για να μην καούν, πώς να κάνουν μπάνιο, πως να συμπεριφερθούν αν ο συμμαθητής τους ενοχλήσει στο διάλλειμα, πώς να περάσουν τον δρόμο με ασφάλεια. Τί γίνεται όμως με το ευαίσθητο θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης;
Σε ποιά ηλικία πρέπει να μιλήσουμε στο παιδί και με ποιόν τρόπο;
Δεν χρειάζεται το παιδί να μεγαλώσει πολύ «για να καταλαβαίνει» και το θέμα είναι αρκετά τρομακτικό από μόνο του ακόμη και για έναν ενήλικο. Παρόλα αυτά, ήδη στα 2 έτη η αντίληψη του νηπίου είναι μεγαλύτερη απ’ ότι φανταζόμαστε. Σε αυτήν την ηλικία μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να παρατηρήσει και να μάθει τα μέρη του σώματος του, εξηγώντας παράλληλα κάποιους βασικούς κανόνες- τους οποίους φυσικά επαναλαμβάνουμε καθώς μεγαλώνει. Έτσι το παιδί θα είναι σε θέση –αν όχι να προστατευτεί εκείνη την στιγμή- να αντιληφθεί πότε μια συμπεριφορά είναι επιτρεπτή και πότε όχι και έτσι να την καταγγείλει στο πρόσωπο εμπιστοσύνης.
Παραθέτω λοιπόν, πιο αναλυτικά, μερικούς τρόπους για να κάνουμε τα παιδιά μας λιγότερο ευάλωτα στην σεξουαλική παρενόχληση.
- Μιλήστε για τα μέρη του σώματος από νωρίςΧρησιμοποιείτε τα κανονικά ονόματα για τα μέρη του σώματος και εξηγήστε την λειτουργία τους από νωρίς. Ο κανόνας αυτός ισχύει –σαφέστατα και πρωτίστως- για τα γεννητικά όργανα. Αν το παιδί μάθει τι είναι το καθένα και πως λέγεται , τότε είναι πιθανό, να μπορέσει να περιγράψει καλύτερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια μια ενδεχόμενη σεξουαλική παρενόχληση.
- Ορισμένα μέρη του σώματος είναι αυστηρώς προσωπικάΠρέπει να τονίσετε στο παιδί ότι δεν μπορεί οποιοσδήποτε να το βλέπει γυμνό. Μόνο η μαμά και ο μπαμπάς μπορούν να το κάνουν αυτό –αν χρειάζεται το παιδί βοήθεια σε κάτι. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να μάθει να αυτοεξυπηρετείται (σκούπισμά μετά από την τουαλέτα και μπάνιο) όσο νωρίτερα γίνεται. Περίπου στην ηλικία των 3-3,5 ετών, η πλειοψηφία των παιδιών στην χώρα μας έχει βγάλει την πάνα και τότε είναι μια καλή περίοδος για να μάθει το μικρό παιδί ότι το σώμα του του ανήκει και να αρχίσει να ασχολείται το ίδιο με την φροντίδα του. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση της ιατρικής εξέτασης, κατά την οποία είναι πάντα παρόντες οι γονείς.
- Μάθετε στα παιδιά πώς να βάζουνε όρια- ο κανόνας του εσώρουχουΚανένας δεν πρέπει να αγγίζει την ευαίσθητη περιοχή τους ακόμη και πάνω από το εσώρουχο, αλλά και κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τους ζητήσει να αγγίξουν το εσώρουχο κάποιου άλλου παιδιού ή ενήλικου. Δηλαδή «δεν αφήνω να με αγγίξουν , ούτε αγγίζω εγώ» Ας μην ξεχνάμε και το δεύτερο μέρος του κανόνα!
- Εξηγείστε ότι τα μυστικά που αφορούν το σώμα τους δεν είναι αποδεκτάΔεν είναι όλα τα μυστικά καλά ή μέρος ενός παιχνιδιού. Οι περισσότεροι θύτες σεξουαλικής κακοποίησης ζητούν από το ανήλικο θύμα τους να κρατήσουν μυστική την αποτρόπαια πράξη τους . Πολλές φορές αυτό ζητείται με φιλικό τόνο π.χ. « Περνάω πολύ ωραία μαζί σου, είμαστε κολλητοί! Γι’ αυτό δεν πρέπει να πεις πουθενά για το παιχνίδι μας, διαφορετικά δεν θα μας αφήσουν να ξαναβρεθούμε» , άλλοτε με απειλητικό « Αυτό θα είναι το μυστικό μας. Αν το πεις πουθενά να ξέρεις ότι δεν θα σε πιστέψει κανείς και θα τιμωρηθείς!». Θα πρέπει λοιπόν, ο γονιός να εξηγήσει στο παιδί ότι τέτοιου είδους «μυστικά» δεν πρέπει να μένουν κρυφά, ό,τι και να τους έχουνε πει. Εννοείται ότι ποτέ δεν θα τιμωρηθούν γι’ αυτό και κανένας δεν θα τους μαλώσει αν εκμυστηρευτούν κάτι τέτοιο.
- Κανένας δεν πρέπει να έχει γυμνές φωτογραφίες τους.Συχνά αυτό παραλείπεται. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη την εξοικείωση των παιδιών με την τεχνολογία από μικρή ηλικία πια, δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Εξηγείστε ότι όταν κάποιος- όποιος και να είναι αυτός- ζητήσει από το παιδί να τραβήξει γυμνές φωτογραφίες (ή και με εσώρουχα) αυτό είναι κάτι πολύ κακό και θα πρέπει να αρνηθούν.
- Μάθετε στο παιδί τρόπους να αποφεύγουν μια άβολη κατάστασηΔώστε λόγια σε μια ενδεχόμενη προσπάθεια διαφυγής. Πείτε στο παιδί ότι αν νιώσει ότι απειλείται μπορεί να χρησιμοποιήσει φράσεις όπως « θέλω να φύγω» ή « δεν μου αρέσει αυτό , σταμάτα» .
- Βρείτε ένα συνθηματικό για περιπτώσεις κινδύνουΜε ένα μεγαλύτερο παιδί , μπορείτε να συμφωνήσετε έναν κωδικό (μια λέξη δηλαδή) που θα χρησιμοποιεί αν ποτέ βρεθεί σε κίνδυνο και δεν μπορεί να μιλήσει ανοιχτά.
- Τα αγγίγματα στα απόκρυφα σημεία πονάνε;Στο μυαλό ενός παιδιού το κακό ταυτίζεται με τον πόνο και αυτό είναι μια παγίδα για την περίπτωση της σεξουαλικής παρενόχλησης. Διευκρινίστε ότι το άγγιγμα σε απόκρυφα σημεία δεν πονάει- μπορεί να μοιάζει με γαργαλητό ή ακόμη και να γίνει ευχάριστο. Εξηγείστε στο παιδί ότι όπως και να αισθανθεί ένα τέτοιο άγγιγμα απαγορεύεται. Αποφύγετε τους όρους «κακό» ή «καλό» άγγιγμα και προτιμήστε το «κρυφό». Έτσι θα μπορέσουν να το διαχωρίσουν από άλλες περιπτώσεις (όπως η ιατρική εξέταση).
- Δεν φιλάμε, ούτε αρπάζουμε το παιδί με το ζόριΣτα πλαίσια της αναγνώρισης της αυτοδιαχείρισης του σώματος του, το παιδί έχει δικαίωμα να ερωτηθεί και να αρνηθεί, αν έτσι αισθάνεται, το φιλί και το χάδι από κάποιον συγγενή ή φίλο/η. Οφείλουν οι ενήλικοι να σεβαστούν τον προσωπικό χώρο του παιδιού, δίνοντας του το δικαίωμα να αποφασίσει μόνο του πότε θα το πλησιάσει κάποιος τόσο κοντά.
- Οι παραπάνω κανόνες ισχύουν ακόμη και για συγγενείς ή και άλλα παιδιά!Αυτή είναι μια συζήτηση που πρέπει να γίνει με προσοχή. Πρέπει το παιδί να καταλάβει ότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τα παρενοχλήσει, ακόμη κι αν μιλάμε για κάποιο πρόσωπο του οικογενειακού περιβάλλοντος ή κάποιον συμμαθητή. Θα μπορούσατε να πείτε κάτι αντίστοιχο με αυτό « Μόνο η μαμά και ο μπαμπάς (ή όποιος ασχολείται με την καθημερινή του φροντίδα) μπορούν να αγγίζουν εκείνη την περιοχή και μόνο σε περίπτωση που είναι ανάγκη, αν δηλαδή χρειάζεσαι βοήθεια στο καθάρισμα ή αν έχεις κάποια πληγή ή έχεις συγκαεί και πρέπει να βάλουμε κρέμα. Οποιοσδήποτε άλλος απαγορεύεται να σε πιάσει εκεί. Έτσι περνάτε το μήνυμα ότι κανένας-ούτε και οι πιο κοντινοί του άνθρωποι- δεν έχει λόγο να πιάσει τα γεννητικά όργανα του παιδιού.
Ασφαλώς , καμία συζήτηση από μόνη της δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο να γίνει «το κακό». Η αλήθεια είναι ότι είναι αδύνατον να προβλέψουμε όλες τις πιθανές αναποδιές. Παρόλα αυτά, ακολουθώντας τα παραπάνω βήματα εξοπλίζουμε το παιδί μας με κάποια απαραίτητα εφόδια, ώστε να αναπτύξει και το ίδιο την δική του κριτική ικανότητα.
Τα παιδιά συχνά δεν είναι σε θέση να εκφράσουν λεκτικά τα συναισθήματα τους.
Γράφει ο Tomás Casado-Frankel, LMFT ( Licensed Marriage and Family Therapist)
Συχνά έρχομαι αντιμέτωπος με τις ανησυχίες των γονιών σχετικά με την αποτελεσματικότητα της παιχνιδοθεραπείας ως μορφή θεραπείας που απευθύνεται αποκλειστικά σε παιδιά. Πολλοί γονείς λένε «Μα είναι σκέτο παιχνίδι!». Δεν είναι. Η θεραπευτική διαδικασία μπορεί να είναι διασκεδαστική και ανέμελη για τον μικρό ασθενή- πράγματι- όμως δίνει την ευκαιρία στο παιδί να εκφράσει τα συναισθήματα του και να αντιληφθεί πολλά. Η παιχνιδοθεραπεία λοιπόν είναι γεμάτη νόημα!
Τα μικρά παιδιά επικοινωνούν μέσα από το παιχνίδι. Το παιχνίδι ρόλων επιτρέπει στα παιδιά να νιώσουν ότι έχουν τον έλεγχο μιας κατάστασης, συναίσθημα που τόσο σπάνια βιώνουν στον κόσμο των ενηλίκων.
Είναι ελεύθερα να ξεδιπλώσουν την συναισθηματική τους εμπειρία, πως είναι να είσαι σαν μεγάλος.
Ερχόμενος έτσι σε επαφή με τον εσωτερικό τους κόσμο, ως θεραπευτής, μπορώ να βοηθήσω τα παιδιά να διερευνήσουν εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης των φόβων τους.
Το παιχνίδι αποκαλύπτει τον εσωτερικό συναισθηματικό κόσμο του παιδιού.
Φανταστείτε ένα αγόρι 6 ετών, που επανειλημμένως έχει γίνει μάρτυρας ενδοοικογενειακής βίας , το οποίο με την σειρά του συμπεριφέρεται επιθετικά στο σχολείο. Έχει σίγουρα λάβει την ταμπέλα του θύτη για bullying. Έρχεται σε μια συνεδρία με ένα σωρό από αυτοκινητάκια μινιατούρες – ένας θησαυρός γι’ αυτόν- και σε κλάσματα δευτερολέπτου έχει μετατρέψει το δωμάτιο σε πεδίο μάχης, όπου τα αυτοκινητάκια πολιορκούν ένα κουκλόσπιτο.
Παιχνίδι και πραγματικότητα δεν διαφέρουν και πολύ.
Με μια πρώτη ματιά, το αγόρι φαίνεται να βγάζει τον θυμό του πάνω στο παιχνίδι, αλλά για τον θεραπευτή το σκηνικό αυτό δείχνει πόνο. Το παιδί αποκαλύπτει τον φοβισμένο και ευάλωτο εαυτό του στην συνεδρία, με το να μου αναθέτει τον ρόλο του θύματος. Ο ρόλος λέει ότι θα πρέπει συνέχεια να προσπαθώ να υπερασπιστώ την οικογένεια μου από τους κακούς σ’ ένα σπίτι, στο οποίο δεν ξέρεις τι θα συμβεί από στιγμή σε στιγμή. Έτσι, καταλαβαίνω πώς αισθάνεται ο ίδιος στο δικό του σπίτι, σαν να βρίσκεται συνέχεια σε πολιορκία.
«Ετοιμάσου, οι κακοί πλησιάζουν!» μου ψιθυρίζει λίγο πριν αρχίσει η επίθεση. Στέλνω για βοήθεια ένα αυτοκινητάκι περιπολικό, αλλά δεν καταφέρνει να τους σταματήσει και τότε με πληροφορεί ότι και οι καλοί έχουν πάρει, τελικά, το μέρος των κακών. Οι φίλοι μου μέσα στο κουκλόσπιτο δεν είναι πια αξιόπιστοι και έτσι πρέπει να πραγματοποιήσω έφοδο από κάθε πόρτα και παράθυρο. Αισθάνομαι ότι ό,τι και να προσπαθήσω να κάνω θα εξακολουθώ να είμαι παγιδευμένος. Δεν έχω πολλές επιλογές.
Καταλαβαίνω πόσο αβοήθητος αισθάνεται κάθε μέρα. Ο θυμός του στο παιχνίδι, όπως και αυτός που εκφράζει στο σχολείο λειτουργώντας επιθετικά απέναντι στους άλλους, είναι μια κάλυψη για τον φόβο και τον πόνο που αισθάνεται κατά βάθος. Πολύ έντονα συναισθήματα για να τα εκφράσει με λόγια. Το λεκτικό αυτό κενό έρχεται να συμπληρώσει το παιχνίδι.
Ή σκεφτείτε ένα οκτάχρονο κορίτσι, της οποίας το άγχος είναι τόσο καθηλωτικό, που την οδηγεί στο να πάψει εντελώς να μιλά. Τα συμπτώματα της έχουν σωματοποιηθεί. Αντιμετωπίζει δυσκολία να ενεργηθεί και να καταπιεί.
Οι προσπάθειες να χρησιμοποιήσει η ίδια λέξεις στην πρώτη μας συνεδρία αποβαίνουν άκαρπες. Παρόλα αυτά, με το που πιάνει στα χέρια της το κουκλόσπιτο, αυτόματα δίνει φωνή στους χαρακτήρες που παίζει. Οι υποτιθέμενοι γονείς του παιχνιδιού ανεβαίνουν σε ένα αεροπλάνο και εξαφανίζονται στιγμιαία σε μια κρυφή γωνία του δωματίου. Τα παιδιά μένουν ολομόναχα στο κουκλόσπιτο.
Το οικογενειακό ιστορικό του εν λόγω παιδιού αποκαλύπτει ότι η μητέρα αντιμετώπισε τρομερές επιπλοκές στην υγεία της μετά από την γέννηση του μικρού αδερφού του κοριτσιού, ενώ ο πατέρας έζησε μια εξαντλητική και γεμάτη κινδύνους εμπειρία μετανάστευσης. Το παιδί, μετά από όλα αυτά, είναι τρομοκρατημένο ότι θα χάσει τους γονείς του. Το παιχνίδι μετατρέπει τα συναισθήματα της σε εικόνες.
Η παιχνιδοθεραπεία παρουσιάζει εναλλακτικές επιλογές
Για το αγόρι της πρώτης ιστορίας, ο θυμός και η επιθετικότητα αποτελούν τον μόνο τρόπο να αποφύγει να γίνει ο ίδιος θύμα. Αν αποστασιοποιηθεί, όμως, τελείως από την ευαλωτότητα του θύματος, δεν θα έχει ποτέ την ευκαιρία να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει τον πόνο που βιώνει στο σπίτι. Ο θεραπευτής το αντιλαμβάνεται αυτό και δουλεύει έτσι, ώστε να συμπληρωθούν όλα τα κομμάτια του παζλ και να γίνει αυτή η σύνδεση.
Χρησιμοποιώ την μινιατούρα – σωματοφύλακα και πάνω στην πιο φρικτή επίθεση των κακών στο παιχνίδι που έστησε το μικρό αγόρι, λέω (ως σωματοφύλακας-ιππότης) «Απαγορεύονται οι κακοί σ’ αυτο το σπίτι! Φύγετε από δω!» και ως δια μαγείας κάτι αλλάζει. Είναι σαν να μιλά εκείνο το κάτι μέσα του, που αποζητά διακαώς ηρεμία και ασφάλεια. Παρόλο που οι χαρακτήρες φαίνονται νευριασμένοι, εκφράζουν, ωστόσο, την επιθυμία να προστατευτούν. Βρήκαμε έναν τρόπο να αντιμετωπίσουμε την ευαλωτότητα του παιδιού.
Το αγόρι ξαφνικά λέει « Πολύ μ’ αρέσει όταν το λες αυτό! Δεν ξέρω γιατί, αλλά μ’ αρέσει πάαααααρα πολύ! Ξαναπές το!» Και το ξαναλέω. Ή μάλλον όχι εγώ, ο σωματοφύλακας. « Οι κακοί απαγορεύονται εδώ!».
Όσον αφορά στο κορίτσι της δεύτερης ιστορίας, με έβαλε να ψάχνω τους υποτιθέμενος χαμένους γονείς μου. Ως μικρό κορίτσι λοιπόν, την ρωτώ « Πότε θα επιστρέψουν οι γονείς μου;» και αυτή αποκρίνεται «Δεν ξέρω» και τονίζω « Μα φοβάμαι! Θέλω πίσω τους γονείς μου τώρα!» Ο θεραπευτής γίνεται αυτός που θα βρει τις λέξεις για το καλά κρυμμένο συναίσθημα της μικρής.
Η παιχνιδοθεραπεία έχει επουλωτική δράση
Το μήνυμα που στέλνω στο οκτάχρονο κορίτσι είναι το εξής : δεν πειράζει να βγάλεις προς τα έξω τους μεγαλύτερους φόβους σου. Οι ενήλικες είναι εδώ για να σε βοηθήσουν να τους επεξεργαστείς και να τους ξεπεράσεις.
Μετά από αυτό, ξεκίνησε να έρχεται και να φεύγει από το γραφείο χοροπηδώντας. Τα σωματικά συμπτώματα που παρουσίαζε έχουν αρχίσει πλέον να υποχωρούν. Δεν είναι τόσο δύσκολο πια να χαλαρώσει στην τουαλέτα , τώρα που ο κόσμος δεν είναι πια τόσο τρομακτικός και ξέρει ότι οι άλλοι καταλαβαίνουν τι νιώθει.
Από την άλλη, το μήνυμα που θέλω να περάσω στο εξάχρονο αγόρι είναι το εξής: δεν χρειάζεται κανείς να επιτίθεται για να νιώσει ασφαλής-μπορεί να το κάνει χρησιμοποιώντας λέξεις για να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Μπορεί να επιβάλλει την εξουσία του χωρίς να καταφύγει στην επιθετικότητα. Το να μαλώνει στο σχολείο δεν είναι απαραίτητο για να μην νιώσει ευάλωτος. Υπάρχει ίσως τρόπος να προστατευτεί κανείς χωρίς να επιτεθεί πρώτος.
Συμπερασματικά, η παιχνιδοθεραπεία αποτελεί για τα παιδιά ένα ιδανικό μέσο επεξεργασίας δύσκολων συναισθημάτων. Τα βοηθάει να αισθανθούν ότι επιτέλους κάποιος τους προσέχει και τους ακούει και ειδικά για παιδιά όπως τα παραπάνω, συμβάλλει συχνά στην βελτίωση της συμπεριφοράς στο σχολείο καθώς και στην ελάττωση του υπερβολικού άγχους. Η δουλειά, που γίνεται στην παιχνιδοθεραπεία πάνω στα συναισθήματα που υποβόσκουν είναι βαθιά επουλωτική.
Μετάφραση, Επεξεργασία, Επιμέλεια :
Καπιώτου Αναστασία, Λογοθεραπεύτρια- Επιστημονικά Υπεύθυνη κέντρων «Ενσυναίσθηση»
Μαντζαρίδου Πηνελόπη, Κλινική Ψυχολόγος- Msc