PRT
Η Εκπαίδευση Καίριων Δεξιοτήτων (Pivotal Response Treatment®) (Koegel,Schreibman, Dunlap, Horner ) είναι μία από τις ελάχιστες, τεκμηριωμένες επιστημονικά μεθόδους.
Η μέθοδος έχει τεκμηριωθεί με έρευνες δημοσιευμένες σε καταξιωμένα διεθνή επιστημονικά περιοδικά αλλά από σημαντικούς οργανισμούς και προγράμματα όπως τα National Professional Development Center on Autism Spectrum Disorders και το National Standards Project.
Σύμφωνα με το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών και την Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ (National Research Council- National Academy of Sciences) αποτελεί ένα από τα λίγα περιεκτικά προγράμματα θεραπείας-αντιμετώπισης του Αυτισμού και των Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών (ΔΑΔ).
Το Pivotal Response Training®, είναι μία θεραπεία συμπεριφορικής παρέμβασης, βασισμένη στις Αρχές της Εφαρμοσμένης Συμπεριφορικής Ανάλυσης –ΑΒΑ.
Πρόδρομος του PRT υπήρξε το Natural Language Paradigm (NLP), το οποίο σταδιακά εξελίχτηκε με μία πορεία που αρχίζει από το 1970 και μετά.
Σύμφωνα με το Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών και την Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ (National Research Council- National Academy of Sciences) αποτελεί ένα από τα λίγα περιεκτικά προγράμματα θεραπείας-αντιμετώπισης του Αυτισμού και των Διάχυτων Αναπτυξιακών Διαταραχών (ΔΑΔ).
Το Pivotal Response Training®, είναι μία θεραπεία συμπεριφορικής παρέμβασης, βασισμένη στις Αρχές της Εφαρμοσμένης Συμπεριφορικής Ανάλυσης –ΑΒΑ.
Πρόδρομος του PRT υπήρξε το Natural Language Paradigm (NLP), το οποίο σταδιακά εξελίχτηκε με μία πορεία που αρχίζει από το 1970 και μετά.
Η βασική θεωρία πίσω από την Εκπαίδευση Καίριων Δεξιοτήτων, βασίζεται στο ότι η συμπεριφορά εξαρτάται από «καίριες» ή ζωτικές συμπεριφορικές δεξιότητες. Κυρίως αναφέρεται αρχικά στην παρουσία Κινήτρου και την δυνατότητα να ανταποκρίνεται κάποιος σε πολλαπλά σήματα-cues. Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων αυτών, θα έχει ως αποτέλεσμα «παράπλευρα κέρδη» σε άλλους συμπεριφορικούς τομείς επίσης, οι οποίοι δεν έτυχαν άμεσης επικέντρωσης κατά την παρέμβαση.
Το Pivotal Response Treatment αναγνωρίζεται διεθνώς ως μία από τις 4 επιστημονικά βασισμένες θεραπείες για τον αυτισμό (2011 Volkmar Autism: Practical guide for parents,2005,Richard Simpson – University of Kansas).
Οι συμπεριφορικές παρεμβάσεις – θεραπείες, έχουν μία ιστορία περίπου 50 ετών και αν και οι περισσότερες είχαν κάποια επιτυχία, οι περιορισμοί τους περιελάμβαναν πολλές διδακτικές ώρες θεραπείας αλλά κυρίως περιορισμένη γενίκευση σε νέα περιβάλλοντα. Οι Drs. Lynn και Robert Koegel ενσωμάτωσαν ιδέες από την τεχνική διαδικασία της λεγόμενης Φυσικής Γλώσσας, για να αναπτύξουν προφορική επικοινωνία σε παιδιά με αυτισμό.
Υπέθεσαν αρχικά ότι, αν η προσπάθεια επικεντρωνόταν σε κάποιες βασικές-καίριες δεξιότητες και αντιδράσεις, τότε η παρέμβαση θα ήταν πιο επιτυχής και δραστική και πρακτικά αποτελέσματα.
Η ανάπτυξη τέτοιων καίριων δεξιοτήτων, θα είχε ως αποτέλεσμα ευρύτερη βελτίωση σε άλλους τομείς. Η θεωρία του PRT βασίζεται στην πεποίθηση ότι ο Αυτισμός είναι μία πολύ λιγότερο σοβαρή διαταραχή παρά ότι πιστεύαμε αρχικά. Απαραίτητη προϋπόθεση για θετικά αποτελέσματα είναι όπως πάντα, να υπάρχει έγκαιρη παρέμβαση και να παρέχονται οι πληροφορίες στο παιδί με τρόπο νατουραλιστικό δηλαδή όχι τεχνητό, βάση των δικών του επιθυμιών πολλές φορές και λιγότερο αυστηρά
Γι’ αυτό και θεωρούμε ότι το PRT είναι ένα νατουραλιστικό μοντέλο παρέμβασης, βασισμένο στις αρχές της Εφαρμοσμένης Συμπεριφορικής Ανάλυσης – ΑΒΑ.
Αντί να στοχεύουμε ατομικές συμπεριφορές, μία την φορά, το PRT στοχεύει τις καίριες περιοχές δεξιοτήτων της ανάπτυξης ενός παιδιού όπως η παροχή κινήτρων, η ανταπόκριση σε πολλαπλά σήματα έναρξης, αυτοδιαχείρηση και κοινωνικές ενάρξεις.
Η στόχευση αυτών των ζωτικών περιοχών δεξιοτήτων, έχουμε ευρύτερες, συνεπακόλουθες βελτιώσεις σε άλλους τομείς, όπως κοινωνικότητα, επικοινωνία και συμπεριφορές που δεν στοχεύσαμε εξειδικευμένα.
Οι στρατηγικές παροχής κινήτρων στο PRT ενσωματώνονται όσο το δυνατό περισσότερο στην παρέμβαση. Περιλαμβάνουν την επιλογή δράσεων ή αντικειμένων από το ίδιο το παιδί, ποικιλία και εναλλαγές δράσεων, επιβράβευση των προσπαθειών του παιδιού και την χρήση άμεσων και φυσικών ενισχυτών.
Το παιδί έχει κύριο λόγο στον καθορισμό των δραστηριοτήτων και αντικειμένων που θα χρησιμοποιηθούν κατά τη διάρκεια των συνεδριών.
Εάν προσπαθεί επί σκοπώ, δηλαδή ότι ξεκάθαρα επιθυμούσε να εκτελέσει την δράση, τότε θα ανταμειφθεί άμεσα με ένα φυσικό ενισχυτή (πχ, αν ένα παιδί αποπειραθεί να ζητήσει ένα αρκουδάκι, τότε θα πάρει το αρκουδάκι κι όχι καραμέλα ή κάτι άλλο μη σχετιζόμενο με την δράση). Το PRT χρησιμοποιείται για να διδάξει γλώσσα, να μειώσει τις διαταραχτικές συμπεριφορές όπως τις στερεοτυπίες, και να αυξήσει τις κοινωνικές, μαθησιακές και επικοινωνιακές δεξιότητες.
Οι δύο κύριοι τομείς παρέμβασης καίριων δεξιοτήτων είναι η παροχή κινήτρων και η αυθόρμητη έναρξη δράσεων.
Άλλοι τομείς καίριων δεξιοτήτων είναι η αυτοδιαχείρηση, επίδειξη συναισθήματος/συμπάθειας και η ικανότητα να ανταποκρίνονται σε πολλαπλά σήματα έναρξης δράσης – cues.
Για να διδαχτούν οι καίριες δεξιότητες όπως η επικοινωνία, αναμονή της σειράς και η γλώσσα, χρησιμοποιούνται περιβάλλοντα παιχνιδιού και ορίζονται από το παιδί! Το ίδιο το παιδί κάνει την επιλογή τους και κατευθύνει την θεραπεία ενώ κύριο λόγο έχουν οι γονείς στην παρέμβαση αυτή.
Τα κύρια στοιχεία του PRT περιλαμβάνουν:
- Επιλογή – η δυνατότητα επιλογής αντικειμένων και δράσεων από το ίδιο το παιδί, αυξάνει την παροχή κινήτρου
- Οδηγίες –εντολές προς το παιδί με ξεκάθαρο ύφος, χωρίς διάσπαση της ροής
- Ενίσχυση και των κατά προσέγγιση προσπαθειών
- Άμεση σχέση του ενισχυτή/ενίσχυσης προς την επιθυμούμενη συμπεριφορά
- Παροχή πολλαπλών παραδειγμάτων ή στοιχείων πχ χρήση δύο διαφορετικών αντικειμένων με το ίδιο ρήμα (πχ σπρώξε την πόρτα, σπρώξε το αυτοκίνητο). Πολλαπλά στοιχεία σημαίνει μεγαλύτερο συνδυασμό λέξεων παρά την ξερή χρήση των αντικειμένων μόνων τους πχ μικρή τσάντα αντί απλά «τσάντα»(http://www.spectrumcenter.org/autismplanning.html)
Κοινωνικές Δεξιότητες και τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά
Η εκμάθηση των κανόνων κοινωνικής διάδρασης είναι βασικό στοιχείο των παιδιών με αυτισμό στα προγράμματα εκπαίδευσής τους και αποδεικνύεται ιδιαίτερα δύσκολη. Ειδικά όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο αυξάνονται οι κοινωνικές ανάγκες αλληλεπίδρασης και προσπαθεί να εισέλθει σε κοινωνικές ομάδες που αντιστοιχούν στην ηλικία του. (Howlin, 1998).
Τo PRT είναι μία μέθοδος παρέμβασης όπου τα τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να βοηθήσουν τους μικρούς τους φίλους που πάσχουν από αυτισμό, να εγκαθιδρύσουν και να διατηρήσουν αποτελεσματικές κοινωνικές διαδράσεις.
Με το PRT διδάσκουμε τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά να χρησιμοποιούν στρατηγικές για να
- κερδίσουν την προσοχή των αυτιστικών παιδιών
- να δώσουν επιλογές και να διατηρήσουν την δυνατότητα παροχής κινήτρων
- να παίξουν με ποικιλία παιχνιδιών
- να διδάξουν κοινωνική συμπεριφορά
- να ενισχύσουν προσπάθειες
- να ενθαρρύνουν συνομιλία
- να κρατάνε σειρά
Με την τεχνική μέθοδο PRT γενίκευση σε νέα παιχνίδια και άτομα, καθώς και με διαχείριση και βελτίωση συμπεριφορές και διαδράσεις στο παιχνίδι. (Schreibman, Stahmer, & Pierce, 1996, Evidence-Based Practice: Pivotal Response Training (PRT)
Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, σε παιδιά 2 έως 16 ετών, η PRT έδειξε ότι η χρήση των τεχνικών παροχής κινήτρων, μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της χρήσης της λεκτικής επικοινωνίας. Ειδικά αν τα παιδιά αρχίζουν την παρέμβαση πριν τα 5 έτη, το ποσοστό ανέρχεται στο 85-90% που κατέληξαν να χρησιμοποιούν τον λόγο ως κύρια μορφή επικοινωνίας.
Πρόσφατα έχουν αναγνωριστεί ειδικά συμπεριφορικά χαρακτηριστικά, που συνδέονται με θετικές ανταποκρίσεις σε παρεμβάσεις. Τέτοια θετικά αποτελέσματα περιλαμβάνουν αυξημένη χρήση κοινωνικών ενάρξεων, μικρότερη κοινωνική αποφυγή, περισσότερο παιχνίδι και λιγότερη στερεοτυπική ομιλία.
Η βελτίωση των Καίριων Δεξιοτήτων, θα προωθήσει μία ποικιλία κοινωνικών και επικοινωνιακών συμπεριφορών όπως η λεκτική επικοινωνία, μίμηση, δεξιότητες παιχνιδιού, από κοινού προσοχή και θα μειώσει τις δυσπροσαρμοστικές συνήθειες.
Ο στόχος είναι η PRT να εκπαιδεύσει τα παιδιά με Αυτισμό και ΔΑΔ, ούτως ώστε να συμμετέχουν ανεξάρτητα σε εμπλουτισμένα περιβάλλοντα και να συμπεριλαμβάνονται σε κοινωνικές ομάδες επίσης.
Είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος των γονέων όπως επίσης και των μελών της οικογένειας αλλά και του σχολικού περιβάλλοντος, ούτως ώστε να περιλαμβάνει η καθημερινότητα και η εκπαίδευση, τυπικά αναπτυσσόμενα παιδιά που δεν πάσχουν από ΔΑΔ. Γι’ αυτό και εφαρμόζεται σε ποικιλία φυσικών περιβάλλοντων, όπως σχολείο, σπίτι και κοινότητα, με συμμετοχή όσο το δυνατόν περισσότερων μελών.